ROZMOWA KAI
Najbardziej cenię sobie to, czego jeszcze nie dokonałem…
Z ks. prof. Michałem Hellerem rozmawiał Krzysztof Tomasik
12 marca skończył Ksiądz Profesor 80 lat. Jubileusz to dobra okazja do podsumowań. Co Ksiądz Profesor ceni w swoim dorobku naukowym najbardziej?
– To, czego jeszcze nie dokonałem. Oglądanie się wstecz nie jest dobrą strategią. „Kto przykłada rękę do pługa…”.
Życie Księdza Profesora to jedno pasmo sukcesów. Ale na pewno były i porażki. Czego dokonać się nie udało…
– Na jeden sukces składa się dziesięć porażek. A co mi się nie udało? Chciałbym mieć wśród polskich księży więcej takich, którzy poszliby moimi śladami – mieli dobre przygotowanie w zakresie którejś z nauk przyrodniczych lub ścisłych, twórczo ją uprawiali i równocześnie dobrze znali filozofię i teologię. Mało jest robotników do tego żniwa.
W notach biograficznych o działalności Księdza Profesora czytamy kolejno: „Heller – kosmolog, Heller – filozof, Heller – teolog”. Która z tych aktywności jest Księdzu najbliższa?
– Zawsze ta, którą się w danej chwili nie zajmuję.
Aby coś osiągnąć w wymienionych wyżej dziedzinach, trzeba też być artystą. Czy wybitny fizyk i matematyk może być wielkim artystą?
– Było wielu takich, więc na pewno jest to możliwe.
Czy i na ile uprawianie filozofii i nauki wpływa na kapłaństwo Księdza Profesora?
– Na tyle samo, na ile bycie kapłanem wpływa na moje uprawiane nauki. Na tym zresztą polega cała trudność: jedno i drugie powołanie wymaga całego życia.
Kim powinien być kapłan XXI w.?
– A kim powinien był być na przykład w XI w.? Kapłanem.
Dlaczego dialog wiary i nauki jest tak ważny w obecnych czasach? Czy patrząc z perspektywy lat, wydaje się on Księdzu Profesorowi łatwiejszy?
– Na temat nauki i wiary powiedziano już niemal wszystko (i to po wiele razy), ale każde pokolenie i każdy człowiek rozgrywa ten dialog od nowa, dlatego zawsze będzie on aktualny i nigdy łatwiejszy.
Jaka jest recepta na bycie dobrym uczonym?
– Gdyby była taka recepta, rozdawaliby ją za darmo we wszystkich wyższych uczelniach. Ale na pewno jedno jest niezbędne – systematyczna praca, codziennie, wiele godzin…
Jak wygląda „zakład o życie wieczne” Michała Hellera?
– W takich sprawach nie uprawiam hazardu. Wolę iść pewną drogą.
Przy okazji 80. rocznicy urodzin jakie jest Księdza Profesora największe marzenie?
– Zostawmy marzenia nastolatkom. Ja planuję na najbliższy tydzień.
_______________________________________________________________
Michał Heller urodził się 12 marca 1936 r. w Tarnowie w rodzinie inteligenckiej. Matka Zofia pochodziła z polskiej rodziny zamieszkałej na Ukrainie. Ojciec Kazimierz był absolwentem Politechniki Wiedeńskiej i Lwowskiej. W 1940 r. Rosjanie wywieźli całą rodzinę na Sybir. Przebywała tam przez całą wojnę. Po jej zakończeniu wróciła do Polski. W 1953 r. Michał Heller zdał maturę, a następnie wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie. W 1959 r. po ukończeniu studiów filozoficzno-teologicznych otrzymał święcenia kapłańskie. Potem przez rok pracował na parafii w Ropczycach.
W czasach PRL-u jako ksiądz nie mógł studiować fizyki na uniwersytecie państwowym, więc rozpoczął w 1960 r. studia z filozofii przyrody na KUL. Chciał podjąć dalszą naukę w Rzymie, ale władze odmawiały mu paszportu aż do początku lat 70. W 1965 r. został mianowany prefektem i wykładowcą filozofii przyrody w Seminarium Duchownym w Tarnowie. Równocześnie przygotowywał rozprawę doktorską z kosmologii relatywistycznej.
W 1966 r. uzyskał doktorat na KUL. Wkrótce potem rozpoczął pracę nad rozprawą habilitacyjną, uzupełniając swoje studia lubelskie jako wolny słuchacz na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Habilitował się w KUL w 1969 r. W 1972 r. objął stanowisko docenta na Papieskim Wydziale Teologicznym, w latach późniejszych przekształconym w Papieską Akademię Teologiczną, a od 2009 r. w Uniwersytet Papieski Jana Pawła II. W 1985 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego PAT w Krakowie, a w 1990 r. – zwyczajnego.
Od roku 1981 jest członkiem stowarzyszonym Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego w Castel Gandolfo, zaś w 1991 r. został wybrany na członka zwyczajnego Papieskiej Akademii Nauk w Rzymie. Ponadto o uznaniu, jakim się cieszy, świadczą inne prestiżowe instytucje, których jest członkiem: Papieska Akademia Nauk, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Polskie Towarzystwo Fizyczne, Polskie Towarzystwo Astronomiczne, International Astronomical Union, European Physical Society, International Society for General Relativity and Gravitation, International Society for Science and Theology.
Ks. prof. Heller od lat pracuje nad połączeniem dwóch najważniejszych teorii fizycznych – ogólnej teorii względności i mechaniki kwantowej. Z najważniejszych idei stworzonych i propagowanych przez niego wymienić trzeba program refleksji filozoficznej prowadzonej w ścisłym związku z nauką.
Jest autorem ponad 800 prac naukowych. W 2008 r. jako pierwszy Polak został laureatem Nagrody Templetona, przyznawanej za „budowanie pomostów między nauką a religią”. Uzyskane w ten sposób pieniądze przeznaczył na ufundowanie Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, w którego działalność zaangażowane są dziś dziesiątki uczonych. Za swoją działalność został uhonorowany m.in. Orderem Orła Białego oraz doktoratami honoris causa UKSW i UJ.
_______________________________________________________________
Z ks. prof. Michałem Hellerem rozmawiał Krzysztof Tomasik
Tekst pochodzi z Wiadomości KAI
