Dziecko w klasie IV
Agata Stypuła, Maria Rosiek
Początek czwartej klasy szkoły podstawowej jest dla uczniów niezwykle trudnym okresem − muszą przystosować się do nowych warunków nauki, nowych nauczycieli i ich wymagań.
Po wprowadzeniu kształcenia zintegrowanego nowością i dodatkową trudnością dla uczniów klas IV są oceny wyrażone cyfrą oraz ograniczenie zajęć do 45-minutowej lekcji. Wprawdzie w młodszych klasach organizuje się przerwy w odstępach czasowych zbliżonych do jednostek lekcyjnych, jednak temat rozpoczęty na pierwszych zajęciach kontynuowany jest podczas kolejnych ćwiczeń w tym dniu.
Poza tym uczniowie w czasie przerwy nie muszą się spakować, przejść do innej sali i ponownie rozpakować, znajdując jeszcze czas na śniadanie, a dla niektórych dzieci jest to pierwszy posiłek w danym dniu. Dlatego też poważnym problemem dla części uczniów na początku czwartej klasy jest dostosowanie się do określonych ram czasowych.
Wielkie znaczenie ma współpraca wychowawców klas czwartych z nauczycielami kształcenia zintegrowanego. Informacje dotyczące funkcjonowania poszczególnych uczniów w grupie rówieśniczej, ich mocnych i słabych stron powinny być uwzględnione przy planowaniu dalszej pracy wychowawczej i dydaktycznej.
Problemy uczniów klas IV
1. Przyzwyczajenie się do nowej skali ocen z przedmiotów i zachowania.
Podczas zapoznawania uczniów z nowymi zasadami oceniania należy zwrócić uwagę na aspekt słowny oceny, na przykład „5” to inaczej ocena „bardzo dobra”, ale z kolei ocena „dobra”, czyli „4” lub „czwórka” to nie to samo, co „dobry” z zachowania.
2. Dostosowanie się do nowych wymagań w zakresie nauki przedmiotowej.
W klasach młodszych nie ma tak wyraźnych rozgraniczeń. Występujące tu edukacje wzajemnie się przenikają i nie stanowią odrębnych przedmiotów. Temu też celowi podporządkowana jest odpowiednia budowa podręczników.
3. Umiejętność właściwego korzystania z nowych podręczników.
Dotychczas uczeń miał jeden podręcznik, karty pracy – odpowiednik ćwiczeń i zeszyty do edukacji polonistycznej i matematycznej.
4. Dla niektórych uczniów może okazać się początkowo problemem nawet właściwe korzystanie z podziału godzin i pakowanie się do szkoły.
Ważne jest pierwsze wystąpienie wychowawcy klasy IV na spotkaniu z rodzicami we wrześniu. Należy mocno podkreślić odmienność warunków nauki na II etapie kształcenia i wspierającą rolę rodziców. Można porównać tę sytuację do pierwszych tygodni w klasie I, gdzie powodzenie dziecka zależy m.in. od czujności rodziców i ich umiejętnej pomocy: sprawdzenie podziału godzin, dopilnowywanie systematycznego wykonywania zadań domowych, kontrola zeszytów.
5. Oprócz różnorodności przedmiotów uczniowie spotykają się z różnorakimi nauczycielskimi osobowościami i temperamentami.
Dla niektórych indywidualności uczniowskich może to być okazją do swoistej „próby sił”. Wyrwawszy się spod stałej opieki głównie jednego nauczyciela „sprawdzają” u kogo i na ile można sobie pozwolić.
6. Szczególny problem stanowią uczniowie nadpobudliwi psychoruchowo.
Warto zastanowić się, czy przeszkadzający uczeń jest po prostu niegrzeczny, złośliwy, czy też sam nad sobą nie może zapanować i trzeba nieco inaczej z nim pracować.
7. W klasie IV pojawiają się dłuższe teksty, pisane drobniejszym drukiem, zawierające często specjalistyczne słownictwo.
Uczeń ma przeczytać samodzielnie taki tekst, ze zrozumieniem, i na jego podstawie wykonać określone ćwiczenie. Dla niektórych stanowi to poważną trudność.
8. Dostosowanie się do szybszego tempa pisania.
Przepisywanie czasem dość obszernych notatek to kolejny problem czwartoklasisty. Musi on też nauczyć się odczytywać charakter pisma nauczyciela uczącego w klasie IV. Litery i ich połączenia są bardziej „dorosłe”, pisane z rozmachem. W młodszych klasach wymogiem metodycznym jest, aby nauczyciel pisał na tablicy pismem kaligraficznym.
Okres przejścia uczniów z klas młodszych do klas starszych szkoły podstawowej wymaga szczególnej współpracy wychowawców i nauczycieli uczących w klasie IV z nauczycielami kształcenia zintegrowanego. W związku z tym warto po dwóch tygodniach nauki we wrześniu zorganizować spotkanie nie tylko z wychowawcą byłej klasy III i wychowawcą klasy IV, ale także spotkanie z udziałem nauczycieli uczących w klasach czwartych celem lepszego rozeznania sytuacji dydaktyczno-wychowawczej w poszczególnych oddziałach i stworzenia bardziej sprzyjającej atmosfery dla uczniów.
Konieczne jest też przyjęcie jednolitego frontu pracy nauczycieli poszczególnych przedmiotów:
1) zapoznanie uczniów z nową skalą ocen i objaśnienie kryteriów oceniania,
2) ocenianie wyrażone cyfrowo wprowadzać stopniowo, na przykład dopiero w drugiej połowie września, z położeniem szczególnego nacisku na objaśnienie znaczenia wystawionej oceny (ocena wysoka, ocena niska, ocena przeciętna),
3) wdrażanie uczniów do odmiennego sposobu uczenia się, czyli „jak się skutecznie uczyć”.
Wnioski do dalszej pracy będą wynikać ze szkolnego systemu oceniania oraz ze specyfiki sytuacji dydaktyczno-wychowawczej danego zespołu klasowego. Ustalenia te podejmujemy w trosce o ucznia i jego „dobry start” na kolejnym etapie nauczania.
Agata Stypuła, Maria Rosiek– nauczycielki nauczania zintegrowanego w Szkole Podstawowej nr 1 im. Marii Konopnickiej w Limanowej
