Rola duchowości w życiu człowieka
Agata Niedźwiecka
Człowiek to istota psychofizyczna, złożona z pierwiastka materialnego i duchowego. Posiada wiele wymiarów. Samego siebie może doświadczać w wymiarze fizycznym i psychicznym, duchowym i społecznym, ale też moralnym i religijnym.
W tych płaszczyznach kształtują się określone wartości tworzące oraz integrujące osobowość jednostki. Człowiek powinien się prawidłowo rozwijać we wszystkich tych sferach. Najbardziej niezauważalnym wymiarem ludzkiego człowieczeństwa jest jego duchowość, choć służy ona jako zwornik wszystkich sfer życia człowieka. Obejmuje ona odniesienie człowieka do Boga i religii, a jej przykładowe wartości to: wiara, zbawienie, miłość Boga, zaufanie do Boga, przebaczenie, świętość, sumienia, ofiara, moralność.
Duchowość to sfera, w której człowiek stawia sobie pytanie o to, kim jest i po co żyje. Poprzez rozwój duchowości człowiek nabywa zdolności do odkrycia i zrozumienia swojej tajemnicy i sensu swojego życia. Dzięki temu duchowość może stać się centralnym systemem zarządzania życiem. Dopóki dana osoba nie rozwinie sfery duchowej, dopóty nie może zająć dojrzałej postawy wobec siebie, wobec świata i życia.
Kiedy człowiek nie zastanawia się nad rzeczywistością i nie próbuje jej zrozumieć nie może przecież zająć dojrzałej postawy wobec tej rzeczywistości. Okazuje się też, że człowiek nie może zrozumieć samego siebie z jakiejkolwiek innej perspektywy niż perspektywa duchowa. Zatem duchowość staje się czymś niezastąpionym. To właśnie z perspektywy duchowej człowiek może pytać o tajemnicę całego swojego człowieczeństwa. To w tym wymiarze może znaleźć ostateczną odpowiedź, która stanie się podstawą do zajęcia dojrzałej postawy wobec życia.
O duchowości można mówić, gdy człowiek wznosi się ponad swoje ciało i ponad swoją psychikę, aby stawiać sobie pytania o całościową rzeczywistość: kim jest, po co żyje, jaki sens ma jego ciało, myślenie, jaki sens mają przeżywane emocje i jaki sens jest jego życia. Człowiek bez duchowości, która integruje inne wymiary jego życia może uzależnić się od jednej ze swoich sfer cząstkowych albo od nacisków płynących ze środowiska zewnętrznego.
To człowiek, który żyje nieświadomie i jedynie w oparciu o bodźce, które oddziałują na niego w danym momencie. Człowiek duchowy jest zdolny do dyscypliny wewnętrznej. Uczy się tak kierować swoim ciałem, aby wyrażało miłość, odpowiedzialność, pracowitość, wytrwałość, służbę drugiemu człowiekowi i zaangażowania na rzecz dobra i prawdy. Przeżywane emocje informują człowieka o przeżywanej sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej, ale nim nie rządzą, a co za tym idzie nie szuka dobrego samopoczucia za wszelką cenę. Istnieje ścisły związek między jakością myślenie a jakością postępowania.
Rozwój duchowy sprzyja posługiwaniu się w odpowiedzialny sposób swoim myśleniem i intelektem. Człowiek uczy się odwagi i wolności w szukaniu i uznawaniu prawdy obiektywnej, nawet, jeśli ona okazuje się bolesna, trudna i wymagająca. Rozwijanie duchowości sprzyja odkrywaniu przez człowieka teorii odpowiedzialnego życia. Człowiek potrzebuje siły i motywacji, aby mógł żyć w zgodzie z sobą samym, z własnymi aspiracjami czy ideałami. Potrzebuje łaski Pana Boga. Wymiar duchowy wyznacza i kieruje ludzkie pragnienia oraz dążenia ku wyższym wartościom, ku poszukiwaniu świętości w swoim życiu.
Życie duchowe jest rzeczywistością przeżywaną oraz wyrażaną w ludzkich zachowaniach, postawach, sposobie myślenia, a przede wszystkim
w konkretnych działaniach. Dzięki niemu człowiek jest zdolny do twórczego, konstruktywnego życia oraz przeciwstawia się działaniom destrukcyjnym. Poprzez stopniowy rozwój hierarchii wartości oraz świadomy wysiłek porządkowania etycznego i moralnego życia człowiek osiąga rozwój duchowy. Także odpowiedzialność za własne czyny i zdolność do przyjmowania odpowiedzialności za innych jest istotnym zagadnieniem przy wzroście i rozwoju duchowym.
Człowiek pozbawiony duchowości jest podobnie bezradny i zagrożony jak zwierzę pozbawione instynktów. Świadome i odpowiedzialne pokierowanie własnym życiem wymaga zatroszczenia się o rozwój duchowy. Człowiek niedojrzały i ograniczony duchowo nie potrafi w rozsądny sposób korzystać z dobrobytu materialnego nawet, jeśli taki dobrobyt osiągnie. Innymi słowy posiadanie pieniędzy przez ludzi ubogich i powierzchownych w sferze duchowej jest groźne dla nich samych.
Otóż, im są bogatsi materialnie, tym szybciej stają się egoistyczni i powierzchowni, tym jeszcze bardziej ubożeją duchowo. Okazuje się, że dla ludzi biednych duchowo dobrobyt materialny nie jest szansą rozwoju, lecz raczej drogą do krzywdzenia samych siebie oraz innych ludzi. Można zaobserwować coraz większą liczbę osób chorych psychicznie, alkoholików i narkomanów, przestępców i samobójców. Świadczy o tym coraz większa liczba rozbitych rodzin, nieszczęśliwych dzieci i młodych ludzi, którzy nie są w stanie podjąć podstawowych zadań w małżeństwie, rodzinie, pracy zawodowej i społeczeństwie.
Zatem gdy pustce duchowej towarzyszy bogactwo materialne rozpad integralności człowieka dokonuje się jeszcze szybciej i jest nieuchronny. Człowiek może się łudzić, że wystarczy być dobrze usytuowanym, aby być szczęśliwym. Sytuacja, w której człowiek pragnie dobrobytu materialnego a nie pragnie dojrzałości i bogactwa duchowego jest dla niego bardzo groźna.
Bibliografia:
D. Buksik, Psychologia i duchowość. Refleksja nad wymiarem duchowym w człowieku, w: Ryś, M., Krokos, J., (red.). Czy rozum jest w konflikcie z wiarą?. W X rocznicę ogłoszenia encykliki Fides et Ratio, Warszawa 200
G.G. May, Uzależnienie i łaska, Poznań 2011
M. Dziewiecki, Nowoczesna profilaktyka uzależnień, Kielce 2009
M. Dziewiecki, W poszukiwaniu dojrzałości duchowej, [w:]W. Przyczyna (red.), Trzymajcie się mocno słowa życia. Rekolekcje dla młodzieży, Kraków 1999
Agata Niedźwiecka jest z wykształcenia teologiem. Obecnie nadal studiuje teologię na studiach doktoranckich UKSW. Pasjonuje się psychologią. Bardzo leży jej na sercu rozwój człowieka i nawiązywanie dobrych relacji między ludźmi. Myśli, że to dojrzałość człowieka oparta na rozwoju duchowym, a przy tym jego dążenie do dzielenia się sobą z drugim człowiekiem i Bogiem może mu zapewnić szczęście.
Warto też przeczytać inne teksty tej autorki:
– Zagrożenia sfery duchowej
– Kryzys współczesnego człowieka
– Życie duchowe – pomoc czy przeszkoda w codziennym funkcjonowaniu człowieka?
– Etapy rozwoju duchowego
– Kryteria dojrzałej duchowości
– Doświadczenie duchowe
– Duchowość a religijność
– Duchowość człowieka – co to takiego?
