Teoria duchowości

Kryzys współczesnego człowieka

Spread the love

Kryzys współczesnego człowieka

Agata Niedźwiecka

Człowiek nie zawsze zdaje sobie sprawę, że przeżywa kryzys duchowy. Na pierwszy plan wysuwają się często problemy utraty sensu życia i brak celu, problemy egzystencjalne.

Życie człowieka pełne jest niepokoju, brakuje radości, praca i nauka przestają przynosić zadowolenie, brakuje satysfakcji z tego, co robi, psuje się życie rodzinne, narastają głębokie konflikty wewnętrzne. Za trudnościami dnia codziennego kryją się często kryzysy religijne i duchowe.

Słowo kryzys często wywołuje w człowieku skojarzenia negatywne, bo dotyczące jakichś dramatów i bolesnych zakrętów życiowych. Nierzadko sama myśl o kryzysie wywołuje w człowieku chęć panicznej ucieczki. Kryzys może być też dla człowieka doświadczeniem pozytywnym. Często otwiera on nowe horyzonty, pozwala dostrzec nowe perspektywy. Dopiero źle rozwiązany powoduje negatywne skutki w osobowości i życiu duchowym. To jakie skutki przyniesie przeżywany kryzys zależy od sposobów radzenia sobie z nim, a przede wszystkim od tego, czy osoba kryzysująca znajdzie wsparcie i pomocną dłoń drugiego człowieka w tej swojej bezradności.

Kryzys jest doświadczeniem, przez które przechodzi każdy człowiek. Ludzie różnią się tylko wrażliwością na kryzysy i umiejętnością radzenia sobie z nimi. Kryzys jest doświadczeniem powiązanym ze światem wartości i świadomej decyzji człowieka. To pośród kryzysów objawia się hierarchia wartości, którą człowiek naprawdę wyznaje i którą kieruje się w swoim życiu podejmując decyzje. W ostrych stadiach kryzysu nienależny podejmować żadnych decyzji. Kryzys jest czasem ludzkiego zmagania z samym sobą, jest miejscem walki, doświadczeniem głęboko angażującym wszystkie przeżycia człowieka.

O kryzysie duchowym mówimy wtedy, gdy człowiek pod wpływem złożonych czynników czuje się zmuszony do zmiany dotychczasowego widzenia Boga i świata, zmiany hierarchii wartości lub konkretnych praktyk i zachowań. Może on wywołać pozytywne lub negatywne skutki np. doświadczenie śmierci kogoś bliskiego może spowodować kryzys duchowy, który może zaowocować buntem przeciwko Bogu lub ściślejszym trwaniem przy Nim, jako Dawcy życia wiecznego.

Objawami kryzysu u osoby może być pewna sztuczność i niepewność w sposobie bycia. Mogą towarzyszyć skrajne stany emocjonalne; od euforii do przygnębienia i smutku, od poczucia świętości do przekonania o wielkiej winie, od przesadnej gorliwości do zupełnej obojętności praktyk religijnych. Człowiek czuje się zagubiony i zamyka się w sobie. Osoby żywe i ruchliwe stają się ciche i wycofują się, a spokojni przybierają pozę wesołkowatości i przejawiają pobudzenie psychoruchowe.

Kryzysowi towarzyszy najczęściej lęk i depresja, z tym, że nie zawsze są one jednakowo nasilone. Poczucie winy ma najczęściej charakter neurotyczny, tj. nie wynika z przyznania się do popełnionego zła, lecz łączy się z chęcią ukrycia prawdy. Inaczej mówiąc, nie tyle samo zło popełnione przez człowieka rodzi kryzysy, ile stosunek do własnego czynu.

Kryzys duchowy pojawia się w sytuacji, gdy zostaje zanegowany albo poddany
w wątpliwość system dotychczas uznawanych wartości moralnych i wartości religijnych.

Wtedy w sferze poznawczej narastają trudności dotyczące spraw
nadprzyrodzonych i towarzyszą temu silne reakcje emocjonalne. Następuje w znacznym stopniu utrata wewnętrznej integracji i harmonii oraz poczucia sensu życia. Ten rodzaj kryzysu w szczególny sposób stanowi okazję do desperackiej ucieczki w nadużywanie leków, narkotyków, alkoholu czy samobójstw.

Kryzysem wartości czy przewartościowywania człowiek spotyka się w rzeczywistości, gdzie jedni kierują się wartościami materialnymi a inni coraz radykalnie zmierzają drogami ewangelicznymi. Kryzys może powstać też, gdy człowiek doświadcza głębokiej potrzeby większego, doskonalszego zaangażowania religijnego i wtedy podejmuje trud wewnętrznej przemiany, pełnej niepewności i dylematów, a nawet buntu. Także, gdy człowiek poszukuje Boga i wchodzi powoli w proces nawrócenia religijnego może dojść do sytuacji kryzysowej. Wtedy pomimo wielu niepewności, niepokoju, wewnętrznych konfliktów, dokonuje się odrzucenie „starego” systemu wartości i przyjmowanie nowego albo odzyskiwanie utraconego.

Poważnym źródłem kryzysu może być brak poczucia własnej wartości. Osoba, nie wierzy wtedy w swoje siły i możliwości, nie podejmuje zadań, które są trudne ale trzeba je w życiu podejmowałaby się rozwijać. Człowiek nie może prawidłowo funkcjonować poniżej swojej możliwości. Trzeba aby przezwyciężył ten kryzys i zaczął podejmować trudy życia. Źródłem kryzysu może być zaufanie do innych ludzi.

Może ono się wywodzić z nie przebaczonej krzywdy, chęci odreagowania czy zemsty za wyrządzoną krzywdę. Nie przebaczona uraza i niechęć do jednego człowieka rzutuje na jego stosunek do innych ludzi, ale także obniża własne poczucie wartości i godności. Umiejętność przebaczania to wielka cnota, której trzeba się długo i w trudzie uczyć. Nieumiejętność przebaczania może być źródłem długotrwałego kryzysu.

Kryzys odznacza się swoistą dynamiką i intensywnością. Może się rozwijać powoli lub gwałtownie. Można wyodrębnić w jego dynamice trzy zasadnicze fazy. Najpierw uruchomienie zostają mechanizmy obronne. Wejście w sytuację kryzysu jest sygnalizowane poczuciem frustracji, zagrożenia, niepokoju, apatią. Następuje dalszy rozwój napięcia wewnętrznego, wyraźne przejawy dezintegracji czynności psychicznych i zanikanie efektywności działania.

W ostatniej fazie następuje mobilizacja wszystkich sił osobowości w związku z dalszym wzrostem napięcia. Psychika uruchamia wszystkie rezerwy, gdyż zbliża się przesilenie.

W tej fazie następuje rozstrzygnięcie w kierunku pozytywnym lub negatywnym.
Pozytywne rozwiązanie kryzysu prowadzi do integracji osobowości i uodpornienia na sytuacje trudne, a w wymiarze religijnym wiąże się z jakimś typem nawrócenia. Niemożliwość pozytywnego rozwiązania kryzysu powoduje patologizację osobowości, pogłębia rezygnację z dalszych poszukiwań a czasem nawet prowadzi do wycofania się z życia przez samobójstwo.

Nierozwiązany kryzys religijny przyczynia się m.in. do relatywizmu moralnego, utwierdzenia postawy antyreligijnej, cynizmu, itp. Nierozwiązany kryzys może prowadzić do sięgania po alkohol, i szukania w nim pocieszenia i łatwego szczęścia. Niespełnione pragnienia, marzenia i aspiracje z powodu ograniczeń i trudności zewnętrznych, rozczarowań, doświadczania własnej słabości, zmagań i błędów mogą pogłębiać kryzys osoby.

Pragnienia się zawężają a człowiek może stać się niewolnikiem jednego pragnienia – uciekania w świat łatwego szczęścia proponowanego przez alkohol. Potrafi on pochłonąć całą życiową energię danego człowieka. To silne pragnienie, niemal obsesyjne wydaje się mu niezwykle atrakcyjne, bo nie widzi on innej drogi do szczęścia. W ten sposób człowiek zaczyna nadużywać alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych i w konsekwencji staje się uzależnionym. Poświęci wtedy wszystko, łącznie z własnym zdrowiem, aby zaspokoić to ostatnie pragnienie, jakie mu zostało.

Aby poradzić sobie z kryzysem duchowym należy zadbać o siebie zarówno na płaszczyźnie naturalnej jak też nadprzyrodzonej. Warto zacząć od wypoczynku, aby przywrócić równowagę psychiczną, bo przemęczenie i niedosypianie powoduje sytuacje konfliktowe. Trzeba pamiętać o optymizmie, bo sytuacje kryzysowe powodują, że oceniamy siebie i otaczającą rzeczywistość jednostronnie. W kryzysie należy upatrywać szansy rozwoju, który przychodzi za cenę pewnych ofiar. Sytuacja kryzysowa stanowi tylko jeden element naszego życia, nie jest końcem świata.

Trzeba na nią spojrzeć z punktu widzenia całego życia osoby. Warto skonfrontować tą sytuację z innymi doświadczeniami życiowymi i zobaczyć jak sobie z nimi osoba poradziła. Warto też korzystać z doświadczenia innych, obserwować jak sobie radzą w sytuacjach kryzysowych, bo czyjeś odważne i uczciwe poszukiwanie rozwiązań może zachęcić osobę do twórczego przeżywania sytuacji kryzysowej. Kryzys niesie zawsze cierpienie człowiekowi. Warto się zgodzić na nie oraz na konieczność ponoszenia różnego rodzaju ofiar i wyrzeczeń.

Asceza w doświadczanym kryzysie może być swego rodzaju oczyszczeniem i stworzeniem świata duchowo czystego. „Moc w słabości się doskonali”, a zatem twórcze przeżycie kryzysu może być dla osoby umocnieniem i przygotowanie do przejścia na wyższy poziom jego duchowości.
Na płaszczyźnie nadprzyrodzonej warto w sytuacji kryzysowej pamiętać o zjednoczeniu z Bogiem. Możemy mówić, że kryzys to taki czas odejścia na pustynie, gdzie wprawdzie jest niebezpiecznie, ale zarazem jest to miejsce, gdzie można doświadczyć szczególnej łaski Boga, Jego interwencji i Jego bliskości.

Zatem warto uczestniczyć w sakramentach, zwłaszcza pokuty i Eucharystii, szukać więzi z Bogiem w modlitwie, medytacji, adoracji. Warto poprosić o modlitwę wstawienniczą inne osoby. Postawa wdzięczności wobec Boga i ludzi jest też sprzyjająca pokonaniu sytuacji kryzysowej, aby odbudować szacunek do siebie, bo Bóg widzi w człowieku „Swój obraz i podobieństwo” i uczy nas pokory w patrzeniu na siebie Jego oczami. Także zaangażowanie w duchu miłości w służbę drugiemu człowiekowi sprzyja zdystansowaniu się od swoich problemów i pokonaniu przeżywanego kryzysu.

Bibliografia:

1. Chmielewski M., Vademecum duchowości katolickiej, Lublin 2004
2. Głaz S. Zagadnienie jednostki: religijność, doświadczenie Boga, kryzys religijności, [w:]Horyzonty wiary, 7(2) 1996
3. Romanowska – Łakomy H., Psychologia doświadczeń duchowych, Warszawa 1996
4. Jacyniak J., Płużek Z., Świat ludzkich kryzysów, Kraków 1996

Agata Niedźwiecka jest z wykształcenia teologiem. Obecnie nadal studiuje teologię na studiach doktoranckich UKSW. Pasjonuje się psychologią. Bardzo leży jej na sercu rozwój człowieka i nawiązywanie dobrych relacji między ludźmi. Myśli, że to dojrzałość człowieka oparta na rozwoju duchowym, a przy tym jego dążenie do dzielenia się sobą z drugim człowiekiem i Bogiem może mu zapewnić szczęście.

Warto też przeczytać inne teksty tej autorki:

– Zagrożenia sfery duchowej
– Życie duchowe – pomoc czy przeszkoda w codziennym funkcjonowaniu człowieka?
– Etapy rozwoju duchowego
– Kryteria dojrzałej duchowości
– Doświadczenie duchowe
– Duchowość a religijność
– Rola duchowości w życiu człowieka
– Duchowość człowieka – co to takiego?

 

Skomentuj

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*

code