Bliski cień Judasza

„ Co chcecie mi dać, a ja wam Go wydam”

                                      Mt 26,14

Judasz jest chyba najwdzięczniejszą postacią ewangeliczną dla projekcji naszego osobistego potencjału zdrady, a niejednokrotnie jej skrytych i jawnych urzeczywistnień. Wydaje się uosobieniem zła, dużo bardziej odrażającym niż choćby Piłat czy faryzeusz. Fenomen zdrady Judasza wydaje się tez analogiczny i najbardziej bliski buntowi i zdradzie Boga przez upadłe anioły, szatany: wiedziały, kim On jest i znały wieczne konsekwencje swej zdrady, a jednak wolały królować w wiecznym potępieniu poza Bogiem. Oczywiście Judasz jest tylko człowiekiem i zdradza Boga na miarę kruchego, ograniczonego człowieczeństwa: niekonsekwentnie, żałośnie. Ba, wydaje się, że Judasz, przeciwnie niż upadłe anioły nie rozpoznał w Mistrzu z Nazaretu Mesjasza i Boga. Judasz obrazuje postać ucznia Jezusa, który choć pozornie idzie za Nim, nie rozpoznaje w Nim Boga i Zbawcy. Subiektywnie Judasz nie zdradza Boga, ale ujawnia prawowitej izraelskiej władzy religijnej hochsztaplera, który podaje się za Mesjasza.

Element nagrody pieniężnej za tę prawowitą obywatelską postawę, wyrażony w żądaniu: „Co chcecie mi dać, a ja wam Go wydam”, wydaje się pełnić drugorzędną rolę w akcie zdrady Judasza. Po prostu, jeśli już zawiódł się na swoim Nauczycielu, to chce mieć za jego wydanie – ale też wcześniejsze trudy gorliwości uczniowskiej – jakąś choćby słabą pociechę. Można nieco ironicznie i współcześnie powiedzieć, że Judasz chce otrzymać odszkodowanie za swą nietrafioną inwestycję. Srebrniki judaszowe stają się metaforą naszego pożądania satysfakcji i nagród zastępczych, gdy załamuje się nasza wiara w Boga.

Zaryzykuję tezę, że zdecydowana większość naszych interpretacji postawy Judasza jest nietrafna lub daleka od prawdy, ponieważ nie jesteśmy zdolni do ujawnienia i porzucenia własnych mechanizmów projekcyjnych: Judasz jako wcielone zło zdrady jest nam potrzebny, by nie dostrzegać własnego potencjału i urzeczywistnień zdrad, zwłaszcza niejawnych. Ponadto przyzwyczajeni i nieco otępiali od rutyny języka religijnego myślimy często naiwnie, że jeśli jesteśmy chrześcijanami i wyznajemy Boga w Jezusie, to zdradzić możemy Go jedynie jawnie i publicznie, odstępując od wiary w Niego i porzucając Kościół. Niestety, wydaje się, że najpowszechniej i najgłębiej właśnie my, chrześcijanie na przestrzeni dwóch tysiącleci zdradzaliśmy Jezusa, z Jego imieniem na naszych ustach. Dlaczego tak się dzieje?

Judaszowa zdrada Jezusa, a w konsekwencji zdrada Kościoła, siebie samego i naszych bliźnich w swej istocie wydaje się nie być zdradą w pełni świadomą i konsekwentną. Judasz, tak jak i my, nie zdradza Boga, ale kogoś, na kim się zawiódł, kto nie realizował jego planów i wizji. Judaszowa wizja Jezusa jako Mesjasza jest wizją nie Boga prawdziwego, ale idola, boga wymyślonego. Nasza zdrada rozpoczyna się, gdy w Bogu nie rozpoznajemy Boga, jeśli w sobie i drugim człowieku nie rozpoznajemy Jego obrazu, jeśli w Kościele nie rozpoznajemy Domu Bożego, ale nagą instytucję władzy. Zdrada jest konsekwencją odmowy rozpoznania i uznania boskości w Bogu, Kościele i drugim człowieku. Wydajemy Jezusa siłą przemocy i zła, bo załamuje się nasza wiara, nadzieja i miłość albo nigdy jeszcze się nie zrodziła.

Wydajemy Jezusa, gdy uczestniczymy w aktach aborcji, gdy wykorzystujemy seksualnie powierzonych naszej pieczy wychowanków lub naszych bliskich, gdy dla bezpieczeństwa lub kariery współpracujemy z władzą, która niszczy wolność i łamie ludzi. Zdradzamy Jezusa naszą pogardą wobec słabych, ubogich, zagubionych, innych. Również wobec tych, którzy – z różnych powodów – porzucili Kościół, mają inną orientację seksualną, poważnie zgrzeszyli. Zdradzamy Jezusa, gdy z powodu pożądania zysku i pieniędzy zaniedbujemy troskę o duchową więź z Bogiem i miłość bliźniego. Zdradzamy Jezusa, gdy odwracamy się od Niego, bo nie spełnił naszych nadziei na zdrowie, dobrobyt, karierę, szczęście. Oddajemy Jezusa możnym tego świata, gdy korzystając z własnej pozycji czy ochrony władzy, poniewieramy innych, nie troszczymy się o słabszych i cierpiących, czerpiąc z tego niezasłużone zyski i przywileje. Zdradzamy Jezusa, gdy z naszego domu, czyli Kościoła robimy partię polityczną żądną władzy czy wykorzystujemy Boga i Kościół dla korzyści politycznych. Zdradzamy Jezusa, gdy jako wspólnota Kościoła bardziej dbamy o restytucję dóbr materialnych i zabezpieczenia prawne naszych instytucji, niż troszczymy się o ubogich, oddalonych od Boga, zmarginalizowanych.

Podczas Wielkiego Postu, gdy każdy i każda z nas szuka dróg powrotu do Boga i odnowienia miłości, warto spojrzeć na tragedię Judasza, jako na własną, osobistą i wspólnotową, codzienną możliwość upadku i zdrady. Nie ulegajmy łatwej pokusie substancjalizacji zła w innych, zwłaszcza obcych czy wyraźnie naznaczonych religijnym językiem jako „zdrajcy” czy „źli”. Judasz jest naszym najbardziej osobistym cieniem. Mrocznym, ukrytym, interesownym. Bardzo ludzkim cieniem. Tragedia Judasza została zdefiniowana nie przez jego akt zdrady Boga, ale z powodu niewiary w Niego, a zwłaszcza Jego miłosierdzie i przebaczenie. Żałosna, samobójcza śmierć Judasza przypieczętowała jego rozpacz niewiary. Można powiedzieć, że z całą mocą ujawniła analogię jego fenomenu z buntem i zdradą upadłych aniołów. My zaś, dopóki wierzymy w miłosierdzie Jezusa, dopóty nie przemieniamy naszego dramatycznego potencjału zdrady w jej tragiczną nieodwracalną postać.

Tragiczna postać Judasza niech uczy nas pokory wobec własnych oraz wspólnotowych zdrad i upadków. Wierność Kościołowi, jako naszej wspólnocie i domowi, jest tylko wówczas możliwa, jeśli wciąż odnajdujemy w jego przestrzeni bijące i żywe źródła wiary, nadziei i miłości. Jeśli Kościół jako wspólnota i my jako wierzący przechowujemy obraz Boga prawdziwego, który pochyla się nad każdym człowiekiem i wskazuje innym drogę do Niego. Jeśli, również dzięki Kościołowi i sobie nawzajem, trwamy w łasce wiary w Boga prawdziwego, Boga miłosierdzia, Tego który leczy i zbawia, nie możemy Go zdradzić. A przynajmniej zdrada staje się dużo trudniejsza. Ostatecznie Jezus nie pyta mnie i Ciebie: „Czy mnie zdradzisz?”, ale „Czy mnie kochasz?” U progu świąt Wielkiej Nocy usłyszmy to pytanie. I odpowiedzmy, choćby szeptem, ale z całego serca.

Rekolekcje Wielkopostne 2012