Rozmowa z Katarzyną Snarską, psychologiem, pracownikiem Ośrodka Adopcyjnego we Wrocławiu o doświadczeniach w pracy z rodzinami adopcyjnymi.
Małgorzata Madej: Dlaczego adopcja ?
Katarzyna Snarska: Zgłaszający się do Ośrodka kandydaci na rodziców swoją decyzję uzasadniają tym, że nie mają dzieci lub nie mogą mieć więcej dzieci, a chcą powiększyć rodzinę. Niektórzy mówią, że zawsze chcieli mieć dużo dzieci i jeszcze przed ślubem rozmawiali o tym, że oprócz swoich biologicznych chcieliby przyjąć do rodziny także dziecko opuszczone. Niektórzy mają poczucie misji – chcą pomóc dziecku porzuconemu.
Ludzie decydują się na adopcję, bo chcą mieć dzieci. Pytani, dlaczego nie jakaś inna forma pieczy zastępczej, np. rodzina zastępcza, odpowiadają, że nie wyobrażają sobie sytuacji, że dziecko zostanie im zabrane. Przyjmując dziecko do rodziny chcą, aby stało się ono jej integralną częścią z wszelkimi tego konsekwencjami – prawnymi, społecznymi, emocjonalnymi. Dziecko adoptowane ma takie same prawa, jak dzieci pojawiające się w rodzinie drogą biologiczną: przyjmuje nazwisko rodziców adopcyjnych, ma prawo mówić do nich "mamo", "tato", otrzymuje prawo do dziedziczenia. Staje się pełnoprawnym członkiem rodziny.
MM: W jakiej sytuacji dziecko oczekuje na adopcje ?
Katarzyna Snarska: Na adopcję oczekuje dziecko, które nie może wychowywać się w rodzinie biologicznej, ponieważ jego rodzice zrzekli się władzy rodzicielskiej lub zostali jej pozbawieni przez Sąd Rodzinny. Są to dzieci z już uregulowaną sytuacją prawną. Do adopcji trafiają także dzieci, których sytuacja prawna nie jest jeszcze uregulowana – dotyczy do noworodków i dzieci pozostawionych w Oknie Życia. W tej sytuacji rodzina, która chce adoptować to dziecko przyjmując je do swojej rodziny początkowo pełni funkcję rodziny zastępczej niezawodowej, aż do czasu uregulowania sytuacji prawnej dziecka. Dopiero po uregulowaniu sytuacji prawnej dziecka można wnieść wniosek o jego przysposobienie.
MM: Jakie warunki muszą być spełnione by adopcja miała miejsce ?
Katarzyna Snarska: Kandydaci na rodziców adopcyjnych są przygotowywani do adopcji podczas specjalnego szkolenia. W ramach przygotowań przechodzą badania psychologiczne, w ich domu przeprowadzany jest wywiad środowiskowy. Wymaga są od nich zebrania dokumentów m.in. potwierdzających zatrudnienie, wysokość zarobków, zaświadczenia od lekarza o stanie zdrowia i braku przeciwwskazań do adopcji, zaświadczenia o niekaralności.
MM: W jaki sposób dziecko może się rozwijać w rodzinie adopcyjnej ?
Katarzyna Snarska: Dziecko w rodzinie adopcyjnej może się rozwijać tak jak dziecko w każdej innej rodzinie, gdzie są stworzone ku temu sprzyjające, wspierające rozwój warunki. Natomiast różnica polega na tym, że dzieci adopcyjne przychodzą do swoich nowych rodzin z różnymi deficytami i różnymi zaniedbaniami. Tym więcej potrzebują uwagi rodziców i ich wyłączności dla siebie, aby mógł być zaspokojony głód emocjonalny wynikający z porzucenia przez rodziców biologicznych.
MM: O jakich trudach warto wiedzieć, jakie może nieść ze sobą adopcja dziecka ?
Katarzyna Snarska: Kandydaci na rodziców przechodzą szkolenie przygotowujące do adopcji. W czasie warsztatów poruszane są tematy dotyczące zarówno prawnych aspektów adopcji, jak i zagadnień psychologiczno-pedagogicznych. Podczas przygotowań próbujemy pokazać kandydatom proces adopcji z perspektywy dziecka, aby mogli wczuć się w jego sytuację. Rozległość deficytów, z którymi dziecko przychodzi do rodziny zależy od wielu rożnych czynników, m.in. od wieku dziecka, czasu przebywania w rodzinie biologicznej czy w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
MM: Czy dziecko powinno dowiedzieć się od rodziców adopcyjnych, że jest adoptowane ?
Jeśli ważne by powiedzieć o tym dziecku, to w jaki sposób to zrobić i kiedy o tym powiedzieć ?
Katarzyna Snarska: Zalecamy, aby mówić dziecku, że zostało adoptowane. Kiedy? Jak najwcześniej. Dość często rodzice adopcyjni czytają swoim dzieciom książkę pt. "Jeż" Pani Katarzyny Kotowskiej. Jest to książka podejmująca tematykę adopcji w sposób przystępny dla małych dzieci. Jej lektura może stać się podstawą do rozmów na ten temat. Można stworzyć album ze zdjęciami i datami – dokumentujący pojawienie się dziecka w rodzinie. Można obchodzić rocznice przyjścia dziecka do domu. Te okoliczności stwarzają okazje do rozmawiania do adopcji. Dzięki temu adopcja nie jest tematem "tabu".
MM: Jakie są perspektywy dziecka przyjętego do rodziny adopcyjnej ? Jakie są Twoje doświadczenia w pracy z tymi dziećmi ?
Katarzyna Snarska: Kontakt z rodzinami adopcyjnymi mamy o tyle, o ile one chcą go z nami mieć. Nasza rola kończy się w momencie przysposobienia dziecka, co oznacza, że nie możemy ingerować w życie rodziny adopcyjnej, chyba że zostaniemy do tego zaproszeni. Osobiście mam kontakt zarówno z dziećmi adopcyjnymi, które pięknie się rozwijają, osiągają dobre wyniki w szkole, nie sprawiają trudności wychowawczych, jaki z tymi, które potrzebują wsparcia psychologicznego. Nasze rodziny są zawsze mile widziane w OA. Jeśli tego potrzebują, to mogą uzyskać potrzebną pomoc.
MM: Dziękuję za rozmowę.
Katarzyna Snarska – psycholog, teolog, psychoterapeutka, członek Stowarzyszenia Psychologów Chrześcijańskich. Pracuje we Wrocławiu-w Ośrodku Adopcyjno-Opiekuńczym, w Specjalistycznej Poradni Rodzinnej oraz w Prywatnym Żeńskim Liceum Ogólnokształcącym.