Wraz z benedyktyńską stroną PS-PO chcielibyśmy zaprosić Was do udziału w internetowym kursie “Poznaj symbole liturgiczne”. Świat liturgii, jakby z innej epoki, pełen kolorów, barw, symboli, gestów, słów i dźwięków wydaje się być nieco tajemniczym. Jednak jest on nieodłączną częścią naszej tradycji, wiary i duchowości. Warto go znać.
Absolucja
Wyrażenie pochodzące od łacińskiego absolvo – zmieniam, uwalniam, rozwiązuję, rozgrzeszam. W Mszale (wyd. 3) pojawia się w różnych formach 22 razy. Więcej…
Aklamacja (1)
1. Alleluja, 2. Amen, 3. Bogu niech będą dzięki (Deo gratias), 4. Chwała Tobie, Panie (Laus Tibi, Domine), Królu wiecznej chwały (Rex aeternae gloriae), 5. Chwała Tobie, Chryste (Laus Tibi, Christe), 6. Kyrie eleison, 7. Maranatha.
Aklamacje należą do liturgii tak, jak freski do murów kościoła, stanowią jedność semantyczną. Ich walor symboliczny wiąże się z faktem ich przynależności do przestrzeni dialogu z Bogiem. Więcej…
Aklamacja (2)
Aklamacje współcześnie są przedmiotem dużego zainteresowania, zwłaszcza aklamacje w Modlitwie Eucharystycznej. Wiąże się to z podkreśleniem roli wspólnoty uczestniczącej w liturgii. Więcej…
Ambona, kazalnica, stół Słowa Bożego
Całe znaczenie ambony bierze się z faktu, że jest ona miejscem wydarzenia przepowiadania, głoszenia Słowa Bożego. Słowo Boże uobecnia się w zgromadzonych. Ambona staje się miejscem anamnezy i może być porównana z ołtarzem. To jest zasadniczy element teologii ambony. Więcej…
Ars celebrandi, czyli sztuka sprawowania liturgii
Ars celebrandi nie dotyczy tylko sprawującego liturgię, wszyscy uczestnicy zgromadzenia liturgicznego są „koncelebransami” i sztuka (ars) dotyczy całej wspólnoty i każdego z jej uczestników. Więcej…
Aspersja, pokropienie wodą pobłogosławioną
Aspersja jest przede wszystkim przypomnieniem chrztu, który włącza wierzącego w śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa uobecniające się we mszy, przypomina włączenie w kapłaństwo Chrystusa, które upoważnia do udziału w składaniu ofiary i pozwala rozgłaszać wielmożne czyny Boga (1 P 2, 9). Więcej…
Atrybut
Atrybut rozumiemy jako znak rozpoznawczy, wyróżniający boskie osoby czy świętych. Do atrybutów należą: przedmioty, zwierzęta, rośliny, kwiaty, to, co pozwala mówić o ich znaczeniu realnym lub symbolicznym – przenośnym. Wyróżnia się także atrybuty ogólne (uniwersalne), indywidualne. Umieszczane były w rękach, obok czy u stóp świętych. Więcej…
Baranek
Baranek w ogólności jest symbolem prostoty, niewinności, czystości, posłuszeństwa, słodyczy. Traktowany był par excellence jako zwierzę ofiarne.
Więcej…
Błogosławieństwo
Hasło może budzić zastrzeżenie dotyczące zaszeregowania do symboli. Można jednak mówić o walorze symbolicznym błogosławieństw, odwołują się przecież do wielbienia Boga za Jego działania w konkretnych, zróżnicowanych sytuacjach życia człowieka. Więcej…
Chleb
Chleb w służbie Chrystusa nie stał się mieszkaniem Chrystusa uwielbionego, lecz znakiem, że Chrystus uwielbiony wszedł w relację z naszym czasem i przestrzenią. Realna obecność (łac. hic et nunc: hic – tu, przestrzeń; nunc – teraz, czas) rzeczywista – całkowicie duchowa. Eucharystia to prawdziwa manna Nowego Testamentu, tj. unikalnego i cudownego czasu – pełni czasu. To już nie figura, lecz rzeczywistość. Chrystus obecny jako chleb drogi donec veniat, „ile razy spożywacie ten chleb, głosicie śmierć Pana aż przyjdzie” (1 Kor 11,16). Więcej…
Chrzcielnica
Chrzcielnica powinna być stała, pozostawać w optycznej więzi z wiernymi. Jest to miejsce wody i światła. Wschodni chrześcijanie nazywali chrzcielnicę oświecenie – światło, w Hagia Sophia w Konstantynopolu „Wielkie Oświecenie”. Zabiegano, by w miejscu chrztu powietrze było pachnące, dlatego np. w baptysterium na Lateranie w dniu paschy spalano 200 funtów balsamu wyprodukowanego z lentyszka z Syrii lub Grecji albo balsam z Arabii. Nowo ochrzczeni pachnęli perfumami ze Wschodu – z Nowego Świata – było to zaproszenie do podróży i nawiązanie do wspaniałomyślności ewangelicznej Marii Magdaleny.
Więcej…
Cingulum
OWMR (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego) podaje: „Szatą liturgiczną dla wszystkich szafarzy wyświęconych i ustanowionych jakiegokolwiek stopnia jest alba, przepasana na biodrach paskiem, jeśli nie jest uszyta w taki sposób, że przylega do ciała nawet bez paska” (nr 336). Więcej…
Cmentarz
Wyrażenie jest rzadkie w inskrypcjach, wywodzi się od greckiego koimeterion. Określenie to przejęli od Greków Rzymianie, tworząc zlatynizowany odpowiednik cemeterium (coemeterium, cimeterium), oznaczający dormitorium – sypialnię. Dla wyrażenia sensu śmierci chętnie je stosowali chrześcijanie, w przekonaniu, że śmierć jest zaśnięciem, z którego zbudzi Pan na zmartwychwstanie.
Więcej…
Czynienie znaku krzyża
Wykonywanie znaku krzyża jest odwołaniem się do chrztu, przez który zostaliśmy uzdolnieni do sprawowania Eucharystii, przeznaczeni dla Boga Ojca, zbawieni przez Jezusa Chrystusa i uświęceni przez Ducha Świętego, że dzięki Bogu żyjemy, jesteśmy, jest więc on przypomnieniem programu życia.
Więcej…
Czytanie Słowa Bożego. Dzwony
Lektor czytający monotonnie, przeciągając samogłoski, lub w jednolity, śmiertelnie poważny, w ten sposób na pewno nie służy ani Bożemu słowu, ani całemu zgromadzeniu. Nie powinien być jednak czyniony jakikolwiek krok w stronę aktorstwa, niezależnie o tego, czy będzie to różnicowanie wyrazów twarzy, ruchy rękoma, zmiany w intonacji czy różnicowanie głosów postaci, gdyż wszystko to odwraca uwagę słuchaczy od tekstu czytania, zwracając ją na osobę czytającego. Więcej…
Ewangelia. Ewangeliarz
Słowo nie jest sakramentem w ścisłym znaczeniu, ale można mówić o sakramentalności słowa, ponieważ jest to słowo działające, jest sposobem, poprzez który Bóg komunikuje swoje zbawienie człowiekowi, słowo jest pokarmem dla życia duchowego. Więcej…
Godziny kanoniczne
Słowo nie jest sakramentem w ścisłym znaczeniu, ale można mówić o sakramentalności słowa, ponieważ jest to słowo działające, jest sposobem, poprzez który Bóg komunikuje swoje zbawienie człowiekowi, słowo jest pokarmem dla życia duchowego. Więcej…
Hostia
Chleb eucharystyczny w okrągłej formie. Forma okrągła symbolizuje wieczność Boga. Liturgie greckie wolą kształt kwadratowy, który, jak wyjaśniał Symeon z Tessaloniki, wskazuje na fakt, że Chrystus, wcielając się, przyjął cztery elementy świata. Więcej…
Kadzidło, wonność
Stosowanie kadzidła jest zakorzenione w doświadczeniu i związane ze wspomnieniami, z doświadczeniem sympatii i antypatii. W kulcie należy do prastarych zwyczajów. W wielu religiach traktowane jest jako znak bliskości z sacrum, spotkania człowieka i komunikowanie się z nim. Więcej…
Kielich
Kielich wskazuje na cierpienie i śmierć Jezusa, jest równocześnie znakiem radości, dziękczynienia (por. Ps 116,12-13) i błogosławieństwa, wskazującym na życie wieczne, na ucztę Baranka. Jezus oświadczył Apostołom: „Odtąd nie będę już pił z tego owocu winnego krzewu, aż do owego dnia, kiedy pić go będę z wami nowy, w królestwie mego Ojca” (Mt 26,29). Więcej…
Kolory liturgiczne
Wiara chrześcijańska posiada „wiele kolorów” ujawniających się tak w poszczególnych okresach roku liturgicznego, jak i w świętach i wspomnieniach. Więcej…
Krzyż, krucyfiks
W kulturze zachodniej krzyż wiąże się prawie wyłącznie z chrześcijaństwem, w rzeczywistości jest to znak, symbol najbardziej uniwersalny, jak koło, kropka, kwadrat. W różnych formach pojawiał się na całym świecie (Chiny, Egipt, Ameryka Środkowa), interpretowany jest jako tworzący całość symbol świata. Chińskie przysłowie mówi, że Bóg stworzył ziemię w kształcie krzyża. Więcej…
Liczba
Walor liczb podkreślali także św. Orygenes, Augustyn, Izydor z Sewilli, Raban Maur, a w XII w. Hugo od św. Wiktora zwany drugim św. Augustynem. Zdaniem biskupa Hippony człowiek lekceważący liczby z powodu ich nieznajomości, nie jest w stanie osiągnąć prawnego poznania i mądrości. Więcej…
Muzyka w liturgii
Muzyka jest podstawowym narzędziem interpretacji i rozumienia liturgii. Stwierdzenie to posiada swoją wymowę nie tylko w odniesieniu do tekstów śpiewanych, ale także do melodii, tym bardziej że niektóre z nich powstawały dla specjalnych celebracji i noszą oczywiście ich cechy. Więcej…
Oleje święte, namaszczenie
Oleje mają szerokie zastosowanie w liturgii: w sakramentach – chrztu, bierzmowania, kapłaństwa, namaszczeniu chorych, a także przy poświęceniu ołtarza, dedykacji kościoła i ołtarza. Więcej…
Ołtarz
Symbolika ołtarza musi wychodzić od faktu, że ołtarz nie jest ideą czy obrazem, ale Wielkim Konkretem. Symbolizuje samego Chrystusa. Więcej…
Ornat, paschał
Świeca paschalna, symbol zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią. Bogactwo symboliki światła najbardziej uderza w liturgii Wigilii Paschalnej – tej chyba najpiękniejszej liturgii Kościoła: niesienie paschału, zawołanie Lumen Christi(Światło Chrystusa), zapalanie świec, światło jako pierwszy dar, czytania, śpiew Psalmu 139: „Noc jak dzień zajaśnieje” (11). Więcej…
Pocałunek w liturgii
Pocałunek posiada różne znaczenia, wyraża uczucie pomiędzy osobami, które się kochają, pojednanie pomiędzy nieprzyjaciółmi, wspólnotę pomiędzy wiernymi. Jest symbolem jedności i wzajemnego przywiązania, związku duchowego, który w starożytności miał znaczenie duchowe. Więcej…
Postawy i gesty – mowa ciała [1]
Liturgia jest także miejscem, w którym uwyraźnia się godność ciała człowieka, a postawy są uczestniczące! Liturgia jest wyjątkowo „cielesna”, po prostu żywi się gestami, postawami, działaniami. Stwierdzenie może nieco szokujące, chociaż współcześnie nieobce są twierdzenia, że liturgia przesadnie hołduje rozumowi, czyni człowieka biernym. Spojrzeniu na ludzkie ciało często brak aspektu transcendencji. Tymczasem każda komórka naszego ciała, każda drobina naszego jestestwa jest zaślubiona przez Boga. Na naturze złożony jest podpis Boga, a stworzenia są miłosnymi listami Boga do człowieka. Ciało człowieka traktowano jako mikrokosmos, odbija się w nim cały wszechświat. W konsekwencji to, co czyni człowiek, powinno odzwierciedlać ten związek z całą naturą. Więcej…
Postawy i gesty – mowa ciała [2]
Celnik „bił się piersi, mówiąc, Boże, miej litość dla mnie, grzesznika” (Łk 18,13). Tłum, który zbiegł się po ukrzyżowaniu Jezusa, gdy zobaczył, co się działo, „wracał, bijąc się w piersi” (Łk 23,48). Życie religijne wymaga sygnatury pod czynami, sygnatury w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Więcej…
Relikwie, relikwiarz
Pochodzi z języka frankijskiego relinquo – pozostawiam. Wyrażenie łacińskie reliquiae oznacza: pozostałość, szczątki, resztki, spuściznę, dziedzictwo, przenośnie potomstwo; najbardziej właściwe znaczenie to zwłoki, szczątki ciała świętych oraz rzeczy przez nich używanych. Więcej…
Święta, okresy liturgiczne [1]
Świętując, człowiek nawiązuje kontakt z Bogiem osobowym, z nieosiągalną godnością, wielkością i doskonałością. Właśnie w świętowaniu dokonuje się więź z Najwyższą Osobową Wartością – Bogiem w czasoprzestrzeni człowieka. Kontakt ten jest niezbywalny dla rozwoju człowieczeństwa, dla wzrostu wolności człowieka, otwarcia się na nieskończoność, przekraczania groźnego immanentyzmu, w trosce o skalę ludzkiej kondycji. Święto ma swój odrębny czas. We współczesnej cywilizacji pracy (homo laborans) łatwo zapomina się o znaczeniu święta, redukując je do czasu odpoczynku, gry, paradnych obchodów. Święto jednak posiada charakter misteryjny i w nim leży jego istota.
Więcej…
Święta, okresy liturgiczne [2]
Święty Bernard opat w piątym kazaniu adwentowym mówił, że „w pierwszym swoim przyjściu Chrystus stał się naszym Zbawicielem, w drugim ukaże się jako nasze Życie, a pomiędzy tymi dwoma jest On naszym wytchnieniem i pocieszeniem”. Już wyrażenie „święto” przywołuje symbolikę. Więcej…
Święta, okresy liturgiczne [3]
Wspomnienie Wszystkich Zmarłychprzybliża prawdę o upływie czasu i śmierci. Chrześcijanin nie przejmuje się zbytnio uciekającym czasem, nie jest on aż tak ważny, jak się niekiedy wydaje. Przestraszeni upływem czasu mówią „czas to pieniądz”. Wyznawca Jezusa zmartwychwstałego jest przekonany, że czas to wieczność. Więcej…
Tabernakulum
Obecnie szafka, w której zachowywane są hostie przeznaczone do udzielania Wiatyku, do udzielania komunii poza mszą świętą i do wystawienia podczas nabożeństw eucharystycznych. Posiada różne kształty w zależności od usytuowania i formy ołtarza. Tabernakulum to miejsce sakramentalnej obecności Chrystusa podkreślane przez światło palące się stałe. Więcej…
Przestrzeń sprawowania liturgii
Problem symboliki miejsca sprawowania liturgii nasila się w związku z demograficznym rozwojem, z pomniejszaniem się liczby wierzących czy praktykujących, przemieszczaniem się ludności, problemami finansowymi (sprzedaż, zmiana przeznaczenia) itp. Budynek kościoła żyje w innych wymiarach. Jest kamiennym świadkiem wiary chrześcijańskiej, domem sprawowania służby Bożej, domem modlitwy, znakiem zamieszkania Boga między ludźmi. Budynek jest potrzebny nie Bogu, lecz człowiekowi. Trudny jest bowiem dla niego kult transcendentnego Boga, którego nie może dotykać, upaść przed Nim na twarz. Potrzebuje czegoś namacalnego. Więcej…
Czas w liturgii
Antiquus dierum – takie imię nadawano Bogu dla podkreślenia, że zawsze jest „dziś”. Ten wieczny „Bóg ma czas dla człowieka” (Bruno Forte, Il tempo di Dio, „Studium” 100(2004), nr 4–5, s. 531). Cała Liturgia to doskonalenie obrazu Boga w człowieku, który tym mocniej staje się chwałą Boga (gloria Dei homo vivens).
Więcej…
Obraz
Obrazy (gr. ikon, eidolon) odgrywają dużą rolę w religijności. Religia żyje nie tylko słuchaniem słowa Bożego, audiencją, ale także wizją, oglądaniem. Mówi się często, że protestantyzm jest religią słowa, katolicyzm – obrazu. Więcej…
Pastorał, laska pasterska biskupów i opatów
„Pastorału jako znaku urzędu pasterskiej posługi używa biskup na swoim terytorium; może też tej odznaki używać każdy biskup, który uroczyście sprawuje liturgię za zgodą miejscowego biskupa. Kiedy zaś wielu biskupów bierze udział w tej samej celebracji, pastorału używa tylko biskup, który przewodniczy celebracji”.
Więcej…
Pierścień
Pierścień noszony był i ceniony u wszystkich ludów (Egipcjanie, Etruskowie, Rzymianie). Był on strzeżony prawem i stanowił znak godności. Cesarze jako nagrodę za męstwo obdarowywali prawem noszenia pierścienia. Później pierścień stał się znakiem władzy ambasadora, znakiem klasy politycznej, a następnie klasy społecznej. Więcej…
