”Wolność ducha zasadza się na tym, byśmy umieli znajdować Boga we wszystkich rzeczach stworzonych i swobodnie przez nie do Boga myślą się wznosili”.
św. Teresa z Avili
Czym jest życie duchowe?
Dariusz Piórkowski SJ, Andrzej Miszk
Pytanie to wydaje się proste, ale tylko z pozoru. Kiedy się zacznie nad nim zastanawiać okazuje się, że nie jest łatwo określić dokładnie, kiedy mamy do czynienia z życiem duchowym.
Życie duchowe to inaczej możliwość doświadczeń duchowych i to o różnym charakterze i jakości. Skupmy się więc na razie na samym słowie „doświadczenie”. W języku polskim ma ono coś wspólnego z byciem świadkiem, ze świadczeniem. Podkreśla aspekt statyczny aktywności człowieka, chociaż niewątpliwie najpierw trzeba coś przeżyć, aby później o tym zaświadczyć. Człowiek staje w obliczu czegoś i chłonie ów przedmiot całym sobą. W języku niemieckim „doświadczać” – „erfahren” pochodzi od starego słowa „ervarn”, „wyjeżdżać”, “podróżować”, “opuszczać miejsce zamieszkania, by przy okazji coś zbadać, zobaczyć, poznać”. Tutaj człowiek nie jest już tylko biernym widzem, ale sam aktywnie podejmuje działanie, wychodzi z siebie ku czemuś poza nim. Doświadczenie przenika napięcie pomiędzy tym, co wewnętrzne a zewnętrzne, pomiędzy asymilacją a aktywnym działaniem.
Co to jednak znaczy „doświadczać czegoś duchowo”? Już na początku trzeba odrzucić pogląd, że „duchowe” oznacza „dostępne tylko dla wierzących, czy tylko dla chrześcijan. Doświadczenie duchowe, do którego zdolny jest każdy człowiek, polega na przekraczaniu, wychodzeniu z siebie, ku czemuś poza mną. W jakim sensie? W takim, że w tym co widzialne, uchwytne, materialne dostrzegam przebłyski, znaki, przejawy tego, co niewidzialne. Nie istnieje jednak coś takiego jak „czyste doświadczenie duchowe”, zawsze jest ono zakotwiczone w naszych przeżyciach, uczuciach, pragnieniach, namiętnościach, w sferze intelektualnej – myśli, idee i woli (decyzje), ponieważ człowiek jest bytem cielesno-duchowym. Doświadczenie duchowe przechodzi pewne stopnie rozwoju. Jego fundamentem i pierwszym punktem odniesienia są wszelkiego rodzaju sytuacje egzystencjalne (które dotykają w pewien sposób istoty człowieka). Mogą one przechodzić w doświadczenia religijne (kierujące ku jakiejś Sile Wyższej, ku Absolutowi), a docelowo w doświadczenie duchowe chrześcijańskie (zwrócone ku Bogu w Trójcy Osób). Statyczny i aktywny wymiar doświadczenia pokazuje, że wiele zależy tutaj także od człowieka. W doświadczeniu jest jakaś relacja z „przedmiotem”.
Zapytajmy więc siebie:
Jak my rozumiemy swoje doświadczenia duchowe? Jak byśmy je „zlokalizowali” w naszym życiu? Jak się one przejawiają? Jakiego rodzaju są to doświadczenia? Jak często przytrafiają się nam w życiu? Czy spadają na nas znienacka, a może jakoś się na nie otwieramy, poszukujemy ich, zabiegamy o nie? Jak mogą wyglądać doświadczenia duchowe człowieka, który jeszcze nie wierzy?
Co jest celem życia duchowego z chrześcijańskiego punktu widzenia? Jakie cechy go wyróżniają?
Chrześcijańskie życie duchowe to wejście w żywą relację osobową z Bogiem – Trójcą Osób. Ostatecznym jego celem jest zjednoczenie z Ojcem, Synem i Duchem Świętym, do którego dochodzimy stopniowo, doznając głębokiej przemiany, przy aktywnej współpracy z darem Bożej miłości.
Na podstawie Pisma Św., doświadczenia chrześcijańskiego i teologicznej refleksji, potwierdzonych przez naukę Kościoła można wymieni następujące cechy charakteryzyujące chrześcijańskie życie duchowe:
– darmowość: Bóg pierwszy podejmuje inicjatywę i wzywa do relacji z sobą, nawrócenia, przyjęcia wiary, wejścia na chrześcijańską drogę sakramentów, modlitwy i życia w duchu Jego błogosławieństw.
– początkiem życia duchowego jest chrzest – wszczepienie w śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa w trynitarnej jedności z Ojcem i Duchem Świętym.
– duchowość chrześcijańska jest chrystocentryczna, czyli naśladujemy Jezusa Chrystusa, który dzięki łasce Ducha Świętego prowadzi nas do domu Ojca.
– Eucharystia jest centrum życia duchowego, a wszystkie sakramenty święte są koniecznym i uprzywilejowanym pokarmem, dzięki którym dokonuje się nasze przebóstwienie.
– modlitwa, która ma stawać się nieustanną świadomością bycia w relacji z Trójcą, jest oddechem życia duchowego.
– owocem życia duchowego jest szczęście przeżywane i urzeczywistniane jako nadprzyrodzona miłość – caritas w paradoksie błogosławieństw Jezusa: ubóstwa duchowego, smutku przemienianego w radość, panującej cichości, nasyconego głodu sprawiedliwości, ludzko-boskiego miłosierdzia, czystości serca ogladającego Boga, pokoju, który czyni nas synami i córkami Bożymi, cierpienia dla sprawiedliwości, radości z prześladowań ze względu na gorliwość apostolską.
– głęboka relacja z Bogiem prowadzi do coraz większej ufności, zawierzenia i wolności wewnętrznej, czyli pomnaża nasze cnoty teologalne: wiarę, nadzieję i miłość oraz cnoty kardynalne: roztropność, sprawiedliwość, odwagę i wstrzemięźliwość przenikające wszystkie nasze akty i uczynki
– człowiek, który rzeczywiście spotkał Boga zmienia się radykalnie, wyrzeka się życia w grzechu, stopniowo jest uzdrawiany i kształtowany na podobieństwo samego Chrystusa
– miłość do Boga wyraża się w miłości do bliźnich. Boga i ludzi kochamy tym samym sercem.
– dostrzega się sens w ofierze, cierpieniu i umieraniu, które przeżywa się w duchu paschalnej tajemnicy Jezusa cierpiącego, umierającego i zmartwychwstałego
– poważne życie duchowe w sferze uczuć oznacza nie tylko pocieszenie, radość i pokój, ale też okresy strapienia, zwątpienia, głębokich cierpień przeżywanych w jedności z cierpiącym Chrystusem
– życie duchowe chrześcijan urzeczywistnia się jedynie w żywej wspólnocie Kościoła, który jest Mistycznym Ciałem Chrystusa i Ludem Bożym, komunią żywych i świętych zmarłych
– duchowość chrześcijańska jest całościowa i integralna, oznacza to, że uczy ona szukania Boga wszędzie i integrowania wymiaru duchowego z moralnym, intelektualnym i społecznym
– Bóg niejako przystosowuje się do kondycji człowieka, nie niszczy naturalnych dyspozycji człowieka i nie działa w sposób magiczny. Domaga się wolnej odpowiedzi człowieka, konkretnych aktów duchowych, które otwierają go na ofiarowaną łaskę, czyli udzielającego się człowiekowi Boga.
To tylko najważniejsze aspekty duchowego doświadczenia chrześcijańskiego. W trakcie programu formacyjnego będziemy rozwijać poszczególne jego aspekty.
Jaki obraz chrześcijaństwa nosimy w sercu? Czy w naszej codzienności da się jakoś odróżnić „zwykłe” doświadczenia duchowe od „chrześcijańskich”? Czy w ogóle pojawia się taka różnica? Co w naszym podejściu do życia duchowego wysuwa się na czoło: obowiązki, nakazy, zakazy czy odniesienie do żywego Boga? Jak w aktualnym życiu codziennym wygląda nasza współpraca z Bogiem? Które z wymienionych elementów dośw. duchowego chrześcijańskiego zaskakują nas, są czymś nowym, nieznanym?
Do osobistej modlitwy można sobie wybrać jeden z następujących fragmentów:
● Powołanie Mateusza Mt 9, 9-13 ( zwrócić uwagę na powołanie jako misję i drogę do uzdrowienia)
● Paweł pod Damaszkiem Dz 9, 1-19 ( radykalna zmiana, ale też zachowanie ciągłości w niektórych cechach osobowościowych apostoła)
● Poznanie Boga i miłość do bliźnich 1 J 2, 3-11( człowiek miłuje i poznaje jednym sercem Boga i bliźniego)
DUCHOWOŚC – inne teksty na ten temat
Jacek Bolewski SJ, Istota duchowego rozeznania
Karl Rahner SJ. Człowiek dzisiejszy i religia (Opracowanie: Darek Piórkowski SJ)
Andrzej Miszk , To ja jestem! Nie bójcie się!
DOŚWIADCZENIE – inne teksty na ten temat
Anselm Grün OSB. Doświadczenie Boga w codzienności.
Dariusz Piórkowski SJ, Doświadczenie duchowe czy religijne?
Maria, życie duchowe i doświadczenia duchowe
