Ostatnio przeczytane

Filozofia i wiara

Spread the love

FILOZOFIA I WIARA

Possenti Vittorio

Książka jest rozważaniem nad encykliką Jana Pawła II Fides et ratio o relacji między teologią a filozofią. Autor objaśnia encyklikę, prezentuje komentarze, jakie ukazały się po jej ogłoszeniu, dokonując przy tym dogłębnej analizy współczesnych prądów filozoficznych i demaskując błędny sposób myślenia tych, którzy uważają, że pogodzenie wiary i rozumu nie jest możliwe. To wezwanie do dowartościowania metafizyki; ważna lektura dla wszystkich zainteresowanych filozofią religii.

Stron: 164, cena: 24,-

Zajrzyj do Księgarni Internetowej WAM

Recenzję napisał:

Ks. prof. Kazimierz Wolsza

Filozofia i wiara – to kolejna wydana po polsku monografia Victtoria Possentiego, profesora filozofii moralnej na Uniwersytecie Weneckim, poświęcona historycznej i systematycznej analizie związków myślenia filozoficznego z wiarą religijną. Włoski oryginał przedstawianej książki ukazał się w 1999 r., a inspiracją do jej napisania stała się encyklika Jana Pawła II Fides et ratio. Praca Possentiego nie jest wszakże wyłącznie komentarzem do papieskiego tekstu. Włoski filozof porusza bowiem w niej wątki podejmowane przez siebie w innych, wcześniejszych opracowaniach. Należą do nich takie zagadnienia, jak: związek wiary i rozumu, filozofii i Objawienia, doniosłość filozofii bytu, zagadnienia nihilizmu, kształt współczesnej filozofii.

Prezentowana książka składa się z czterech rozdziałów: Filozofia bytu (rozdz. III); Intermezzo na temat myśli nowoczesnej (rozdz. II); Religia a tradycja biblijna (rozdz. III); Pytanie o prawdę (rozdz. IV). Oprócz podsumowania na treść książki składają się jeszcze trzy dodatki – eseje: Nihilizm, ontoteologia, analogia entis; Prawda jako koherencja, konsensus, skuteczność; O koncepcji prawdy w filozofii XX wieku: Maritain, Wittgenstein, Heidegger.

W pierwszym rozdziale autor zawarł podstawowe tezy dotyczące filozofii bytu. Jego zdaniem, “należy pozwolić bytowi istnieć, należy pozwolić, by się ukazał” (s. 19). Dla części tzw. Kultury postmodernistycznej bowiem byt pozostaje niemy. Czytamy: “W rezultacie współczesna filozofia, która w dużym stopniu porzuciła filozofię bytu, naznaczona jest niezdolnością konstruktywną na płaszczyźnie całości rzeczy” (s. 35). W encyklice Fides et ratio Possenti odczytuje zachętę do odważniejszego rozwijania filozofii bytu, pojętej jako szczytowy punkt myślenia filozoficznego. Filozofia ta może być rozwijana w bliskości Objawienia biblijnego, i to bez utraty swej filozoficznej tożsamości, bowiem: habitus teologiczny i kontemplacja Ewangelii mogą uduchowić i uczynić bardziej przenikliwym habitus metafizyczny” (s. 43).

Drugi rozdział poświęcony jest refleksji na temat nowożytnej i współczesnej myśli filozoficznej, w której zauważalna jest tendencja do rozejścia się dróg wiary i rozumu. Zdaniem Possentiego, tacy filozofowie, bliscy naszym czasom, jak: V. Gioberti, A. Rosmini, J. Maritain, F. Balbo, C. Fabro, A. Del Noce wypracowali schemat wypracowali schemat analityczny i metodologiczny w podejściu do filozofii nowożytnej , który jest uderzająco bliski schematowi zawartemu w Fides et ratio. Oto najważniejsze jego punkty: (1) odrzucenie rozłamu między filozoficznym logosem a Objawieniem; (2) podkreślenie konieczności zwrotu ku filozofii bytu (najbardziej żywotne wersje metafizyki nowożytnej, np. Metafizyka ducha, uległy wyczerpaniu); (3) zastosowanie kategorii teologicznych (a nie tylko metafizyczno-gnozeologicznych) do odczytania myśli filozoficznej epoki nowożytnej; (4) zaprzeczenie tezie o powszechnym zapomnieniu bycia (ma ono raczej charakter regionalny); (5) odrzucenie poglądów o potrzebie odejścia od chrześcijaństwa metafizycznego i kontemplacyjnego do chrześcijaństwa niemetafizycznego.

Trzeci rozdział dotyczy zagadnienia nihilizmu – a więc zagadnienia, któremu Possenti poświęcił kilka publikacji, w tym dwie monografie książkowe (Nihilizm teoretyczny i “śmierć metafizyki”, Lublin 2003). Do ponownej refleksji na temat nihilizmu skłoniła autora encyklika Fides et ratio (p. 46, 81, 90, 91), w której zostały omówione takie symptomy nihilizmu, jak: odrzucenie wszelkich fundamentów, negacja prawdy obiektywnej. Possenti pisze: wielkie żywotne prądy filozoficzne: filozofia bytu i tradycja biblijna” (s. 87). Przezwyciężanie nihilizmu przez nawiązanie relacji rozumu z bytem oraz przez inspiracje biblijne może dopomagać także w rozumowym poznawaniu Boga, uznaniu Ipsum Esse za najwyższe pojęcie Boga, jakie może sformułować metafizyka oraz w budowie filozofii religijnej (nietożsamej z filozofią religii), która w swą filozoficzną tkankę włącza element religijny.

Ostatni rozdział dotyczy zagadnienia prawdy. Rozwinięciem tego rozdziału są również trzy dodatki, poświęcone współczesnym poglądom na temat prawdy. Possenti podkreśla, że w encyklice Fides et ratio można wyczytać obronę prawdy. Obu tym ideom przeciwstawiają się tendencje współczesnej filozofii i kultury postmodernistycznej, w których z jednej strony proponowane są inne koncepcje prawdy (prawda jako koherencja, jako konsensus intersubiektywny, jako efektywność i użyteczność), z drugiej zaś – podkreślane jest rozczłonkowanie prawdy (z Maritainem, L. Wittgensteinem, M. Heideggerem) Possenti dochodzi do następującego wniosku: “Doktryna prawdy jako zgodności prowadzi do tezy, że bycie-w-świecie, struktury historyczne, rozumienie hermeneutyczne nie mogą znieść istnienia prawdy i kryteriów prawdy niezależnych od czasu i istniejących ponad nim” (s. 161).

 

Skomentuj

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*

code