Załącznik lNiektóre istotne zasady pedagogiczne (Ignacjańskie „Adnotacje”)
99. Jest to przekształcenie „Adnotacji”, czyli wskazań dla kierownika Ćwiczeń Duchownych, w uwagi wprowadzające do pedagogii ignacjańskiej.
100. 1. Przez „uczenie się” należy rozumieć każdą metodę podejmowania doświadczenia, refleksji i działania w dążeniu do prawdy, a także każdy sposób, który przygotowuje i uzdalnia do usunięcia wszelkich przeszkód ograniczających osobistą wolność i wzrost (Adnotacja 1).
101. 2. Nauczyciel tłumaczy uczniom metodę, poszczególne punkty przedmiotu i dokładnie opisuje fakty. Zatrzymuje się w tym momencie, dodając tylko krótkie wyjaśnienie. Czyni tak, ponieważ uczniowie mając przedstawione podstawowe wiadomości i zastanawiając się nad nimi powinni sami podjąć wysiłek lepszego zrozumienia i wyjaśnienia rzeczy. To, co zdobywają drogą własnego rozumowania, daje im większe poczucie dokonania czegoś i zadowolenia, bardziej niż gdyby nauczyciel sam tłumaczył i rozwijał długo ten temat. Nie tyle sporo wiedzy daje uczniom satysfakcję, ile wewnętrzne zrozumienie i smak prawdy (Adnotacja 2).
102. 3. W każdym procesie uczenia się zaangażowany jest nie tylko intelekt – w rozumowaniu, ale i wola – w wyrażaniu naszych uczuć, naszej miłości (Adnotacja 3).
103. 4. Na uczenie się są wyznaczone określone okresy, które w zasadzie odpowiadają naturalnemu podziałowi przedmiotu. Nie oznacza to, że każda część ma mieć swój określony czas. Może się zdarzyć, że niektórzy uczniowie są powolniejsi w przyswajaniu materiału, inni mogą być pilniejsi, inni czymś zaniepokojeni lub zmęczeni. Czasami trzeba więc będzie okres skrócić, a czasami go wydłużyć (Adnotacja 4).
104. 5. Uczeń, który rozpoczyna naukę, powinien to czynić z wielkim oddaniem, wspaniałomyślnie, ofiarowując dobrowolnie temu przedsięwzięciu całą uwagę i wolę (Adnotacja 5).
105. 6. Gdy nauczyciel zauważy, że uczeń nie przeżywa żadnego doświadczenia, powinien zadać pytania uczniowi, dowiedzieć się, czy zrozumiał wskazania, co osiągnął przez refleksję i poprosić o zdanie sprawy (Adnotacje 6).
106. 7. Gdy nauczyciel zaobserwuje, że uczeń ma kłopoty, powinien postępować z nim delikatnie i uprzejmie. Nauczyciel powinien dodać odwagi uczniowi i wzmocnić go na przyszłość przez delikatne rozpatrzenie popełnionych błędów i podanie sposobów poprawy (Adnotacja 7).
107. 8. Jeśli w czasie refleksji uczeń doświadcza radości lub zniechęcenia, powinien dalej zastanowić się nad przyczyną tych uczuć. Wspólne zastanowienie się z nauczycielem może pomóc uczniowi dostrzec, gdzie leży pociecha lub wyzwanie, które prowadzi do dalszego wzrostu lub do jego subtelnego zablokowania (Adnotacje 8, 9, 10).
108. 9. Uczeń powinien zabrać się do zgłębiania danego zagadnienia tak, jakby niczego więcej nie musiał się uczyć. Nie powinien się spieszyć czy też chcieć objąć wszystko naraz. Non multa, sed multum („Studiuj wybrane zagadnienie dogłębnie; nie usiłuj objąć wszystkich tematów w danej dziedzinie”) (Adnotacja 11).
109. 10. Uczniowie powinni poświęcić na naukę cały czas, jaki został przewidziany. Lepiej czas przedłużyć, niż go skracać, zwłaszcza wtedy gdy jest wyraźna pokusa „pójścia na skróty” i gdy w uczeniu się są trudności. W ten sposób uczeń nauczy się przezwyciężać zniechęcenie i zmobilizuje siły do dalszego studium (Adnotacje 12 i 13).
110. 11. Gdy uczeń ma w nauce duże osiągnięcia, nauczyciel doradzi mu więcej dokładności i mniej pośpiechu (Adnotacja 14).
111. 12. Jest rzeczą wskazaną, żeby w trakcie nauki źródłem motywacji i dyspozycji ucznia była sama prawda. Nauczyciel, jak waga zrównoważona, nie przechyla się w żadną stronę lecz pozwala uczniowi zetknąć się z prawdą bezpośrednio i poddać się jej działaniu (Adnotacja 15).
112. 13. Aby Stwórca i Pan mógł działać pewniej w stworzeniu, uczeń winien podjąć wysiłek, by usunąć wszelkie przeszkody, które uniemożliwiają otwarcie się na pełnię prawdy (Adnotacja 16).
113. 14. Uczeń powinien informować wiernie nauczyciela o swoich kłopotach i trudnościach, żeby proces uczenia się mógł być dostosowany do jego osobistych potrzeb (Adnotacja 17).
114. 15. Proces uczenia się powinien być zawsze dostosowany do kondycji ucznia (Adnotacja 18).
115. 16. Ostatnie dwie adnotacje pozwalają na twórcze wprowadzenie zmian w zależności od osób i okoliczności. Taka gotowość adaptacji w procesie nauczania i uczenia się daje bardzo dobre wyniki (Adnotacje 19 i 20).